Marie Curie là người đầu tiên giành hai giải Nobel trong hai lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, bà du học Pháp với dự định theo đuổi nghề sư phạm thay vì cống hiến cho ngành khoa học.

Marie Curie (1867 - 1934) là một nhà Vật lý và Hóa học người Ban Lan - Pháp. Bà nổi tiếng qua những nghiên cứu tiên phong về tính phóng xạ. Nữ khoa học gia cũng là người đầu tiên trên thế giới nhận hai giải Noble trong hai lĩnh vực khác nhau, Vật lý và Hóa học.

Marie Curie, tên khai sinh là Maria Sklodowska, sinh ngày 7/11/1867 tại Warsaw, Ba Lan trong một gia đình có 5 người con, theo Biography.
 

Marie trưởng thành trong môi trường trí thức. Bố mẹ bà đều là những giáo viên đáng kính. Bố bà, ông Wladyslaw, tốt nghiệp Đại học Saint Petersburg, dạy Toán và Vật lý tại một trường trung học công lập đồng thời là giám đốc hai trường trung học nam sinh ở Warsaw. Mẹ bà, Bronislawa, điều hành một trường dân lập nội trú dành cho nữ sinh.

Tuy nhiên, gia đình bà không mấy khá giả. Họ rơi vào khó khăn sau khi chị cả của Marie qua đời vì sốt phát ban năm 1876 và bà Bronislawa chết năm 1878 vì bệnh lao.

Thuở nhỏ, chủ nhân hai giải Nobel rất thông minh. Bà biết đọc khi mới 4 tuổi. Marie thường đi theo bố và sớm bộc lộ hứng thú với hai môn Toán, Vật lý.

Sau khi tốt nghiệp trường nội trú J. Sikorska, bà theo học một trường trung học nữ sinh.

Thời còn đi học, Marie rất chăm chỉ. Bà luôn luôn đứng đầu lớp với thành tích xuất sắc. Tuy nhiên, nữ khoa học gia không thấy vui vì thời đó, Nga chiếm đóng Ba Lan và cấm người dân đọc, viết tiếng Ba Lan.

Gia đình họ gặp nhiều biến cố. Đầu tiên, bố bà bị đuổi việc, gia đình buộc phải chuyển đến một khu tập thể. Sau cái chết của chị gái và mẹ, Marie càng ra sức học tập. Nhiều lần, bà còn quên cả ăn, ngủ.  

Năm 1883, Marie tốt nghiệp trung học với huy chương vàng, tấm bằng danh dự cao nhất. Tuy nhiên, bà không thể trúng tuyển vào Đại học Warsaw vì trường chỉ tuyển nam sinh. Điều kiện kinh tế gia đình cũng khiến bà không đủ khả năng theo học trường khác.

Cả Marie và chị gái Bronya đều muốn du học Pháp. Cuối cùng, họ thống nhất, Marie hoãn dự định du học, kiếm việc làm để hỗ trợ việc học cho Bronya tại Đại học Y ở Paris. Đổi lại, sau khi tốt nghiệp, Bronya sẽ nuôi Marie ăn học.

Trong khoảng thời gian này, nữ khoa học gia nhận công việc gia sư cho một số gia đình ở Ba Lan tiếp tục tự học. Khi rảnh rỗi, Marie theo học Đại học Floating, một trường bí mật nhằm tạo cơ hội học lên cao hơn cho phụ nữ. Tuy nhiên, bà vẫn không từ bỏ ước mơ du học Pháp.

Đầu năm 1890, Bronya mời Marie sang Paris nhưng mà từ chối vì chưa kiếm đủ tiền học đại học.

Sau hơn một năm dành dụm và nhận thêm sự trợ giúp từ bố, năm 1891, Marie sang Pháp, học Toán và Vật lý tại Sorbonne, đại học danh tiếng nhất Paris. Đây cũng là thời điểm bà bắt đầu sử dụng tên Marie thay cho tên Maria lúc khai sinh. Bà dự định kiếm một tấm bằng sư phạm rồi trở lại Ba Lan.
 

Với nguồn trợ cấp tài chính ít ỏi, chủ nhân hai giải Nobel phải làm gia sư để đảm bảo chi phí học tập, sinh hoạt. Marie phải trải qua cuộc sống vô cùng thiếu thốn. Bà lao vào học tập, nghiên cứu, cố gắng trụ lại Paris với những bữa ăn chỉ có bánh mỳ và trà. Chế độ ăn uống kham khổ khiến bà đau ốm nhiều lần.

Năm 1893, Marie nhận bằng Thạc sĩ Vật lý và là một trong những sinh viên đứng đầu khóa học. Một năm sau, bà nhận thêm bằng Toán học. Năm 1894, bà hoàn thành bằng Thạc sĩ Hóa học ở tuổi 27.

Nhờ thành tích nổi trội, bà được nhận tài trợ để nghiên cứu về các loại thép và tính từ của chúng. Công việc yêu cầu bà cần có phòng thí nghiệm để làm việc. Một đồng nghiệp giới thiệu Marie với nhà Vật lý người Pháp Pierre Curie.

Họ bắt đầu mối quan hệ tình cảm. Ban đầu, Marie từ chối lời cầu hôn của Pierre vì bà vẫn muốn trở lại quê hương. Tuy nhiên, Pierre cho biết, ông sẵn sàng cùng bà chuyển đến Ba Lan dù như vậy, ông phải từ bỏ sự nghiệp khoa học và chấp nhận công việc dạy tiếng Pháp.

Mùa hè năm 1894, Marie trở lại Ba Lan, ứng tuyển vào Đại học Krakow nhưng bị từ chối vì họ không nhận phụ nữ.

Pierre thuyết phục bà quay lại Paris, học lên tiến sĩ. Bản thân ông cũng nhận chức danh giáo sư.

Năm 1903, Marie Curie nhận bằng Tiến sĩ Khoa học tại Đại học Paris. Năm này, vợ chồng bà cùng nhận Nobel Vật lý. Gia đình họ trở nên nổi tiếng. Marie là phụ nữ đầu tiên được trao giải thưởng danh giá này, Nobelprize.org cho hay.

Bà tiếp tục theo đuổi và cống hiến cho sự nghiệp khoa học bên cạnh việc chăm sóc gia đình. Năm 1906, Pierre gặp tai nạn và qua đời. Sau này, nhiều người đoán, ông không thể sống sót vì sức khỏe của ông đã suy giảm nhiều do thường xuyên tiếp xúc với chất phóng xạ.

Đây là cú sốc lớn đối với Marie. Tuy nhiên, bà không từ bỏ khoa học. Sau khi tiếp quản phòng thí nghiệm của chồng, Marie trở thành nữ giáo sư đầu tiên ở Sorbonne.

Năm 1911, bà giành giải Nobel thứ hai, trở thành người đầu tiên trên thế giới nhận giải Nobel ở hai lĩnh vực khác nhau.

Nguyễn Sương